Vogelvrije woonwijk

Goutum voelt zich bijna omsingeld door Leeuwarder nieuwbouwwijken. Het keert zich nu tegen de laatste stap: de bouw van ‘buurtschap De Hem’ pal ten zuiden van het dorp. Zorgen om de weidevogels vergroten de strijdlust.
Goutum heeft vroeger veel juridische strijd gevoerd tegen het Leeuwarder stadsdeel De Zuidlanden, maar de laatste jaren leek de boosheid wat geluwd. Pas sinds een half jaar lijkt de oude vechtlust terug. Ineens verschenen er protestborden en een petitie met ruim 1900 handtekeningen, gericht tegen de nieuwe wijk De Hem.

Veel Leeuwarders hebben geen flauw idee waar De Hem ligt. Ook veel Goutumers wisten dit een jaar geleden niet precies. Ze hadden de huizen van De Zuidlanden wel naderbij zien komen, maar de weilanden pal ten zuiden van het dorp waren al die tijd maagdelijk leeg gebleven.

Dat is straks voorbij na de bouw van zo’n vierhonderd huizen in De Hem. Ze komen grofweg tussen de Wergeasterdyk en de Wurdumer Feart. De gemeenteraad stelde in een structuurplan van 2011 al vast dat de wijk hier tussen 2020 en 2025 gebouwd moest worden. Burgemeester en wethouders kregen vanaf die tijd opdracht om grond te kopen en een wijk te ontwikkelen.

De ‘omsingeling van Goutum’ is straks compleet, schrijft Dorpsbelang, dat afgelopen najaar met steun van Milieudefensie en de Goutumer molenstichting een petitie opstelde. Dorpsbelang had de afgelopen jaren nog geen uitgesproken mening over De Hem.

,,Het was voor ons een geleidelijk proces’’, zegt voorzitter Johannes Osinga. ,,We zagen natuurlijk al langer wat er in de rest van het gebied gebeurde.’’ In de wijde omtrek werden de buurten Techum, Goutum-Súd, de Klamp en Wiarda gebouwd.

,,De gemeente spreekt van buurtschappen, maar in Wiarda gaat het wel tot vier bouwlagen hoog’’, zegt Osinga. ,,Het wordt echt volgebouwd. Dat kun je geen buurtschap meer noemen, zoiets noem ik een stadswijk. We gingen als Dorpsbelang dan ook nadenken: wat doen we als de gemeente het gebied van De Hem ook zo wil dichtbouwen? Gaan we daar dan in mee?’’

,,Nou liever niet’’, zegt Osinga, na langdurig overleg met dorpsbewoners en de gemeente. ,,En zeker nu niet. Er is op andere plekken genoeg ruimte om te bouwen.’’ Hij doelt bijvoorbeeld op Middelsee, de grote nieuwe wijk in het Goutumer Nieuwland, waar dit jaar een begin wordt gemaakt met de bouw van 2400 huizen.

Ook de Goutumer molenstichting is het afgelopen half jaar feller geworden tegen De Hem. De stichting beheert een uniek poldertje langs de Hounsdyk, waar het ieder voorjaar wemelt van de broedende weidevogels.

De beheerders zorgen met hun monumentale Amerikaanse windmotor voor een hoge waterstand en hebben het gebied afgezet tegen vossen, katten en marters. Ze kregen de politieke partijen achter zich: de gemeenteraad gaf zijn volle steun aan de bescherming van het poldertje, dat eigendom is van de gemeente. Er mag alleen nog vogelvriendelijk geboerd worden en het weiland moet tot in de verre toekomst behouden blijven als weidevogelgebied.

De polder ligt precies tussen de nieuwe wijk Wiarda en de toekomstige buurt De Hem in. Dat levert al langere tijd zorgen op. ,,Hou afstand van de Hounsdykpolder’’, riepen beheerders Rembrandt Veldhuyzen van Zanten en Anne Venema vorig jaar maart in deze krant. De Hem moest bij voorkeur 100 meter afstand houden van de Wurdumer Feart, die de vogelpolder begrenst.

Inmiddels gaat de stichting een stap verder. Ze strijdt nu zij aan zij met Dorpsbelang Goutum tegen de bouwplannen. ,,Dat is een kwestie van voortschrijdend inzicht’’, zegt Van Zanten. ,,Het is klip en klaar dat de weidevogels in ons gebied verdwijnen met de plannen die er nu liggen.’’

Dit inzicht is vooral te danken aan een rapport dat Milieudefensie met veel doorzettingsvermogen boven tafel kreeg. Het gaat om een onderzoek van bureau Altenburg en Wymenga, dat vorig jaar mei werd uitgebracht in opdracht van de gemeente, maar die hier toen geen ruchtbaarheid aan gaf.

,,Schandalig’’, vindt Sietske Inberg van Milieudefensie dit. Ze voelde zich ernstig tegengewerkt toen ze het rapport probeerde op te vragen: ,,Burgers wordt belangrijke informatie onthouden.’’

De inhoud van het rapport is pittig: alleen als de nieuwbouw op minstens 300 meter van de vogelpolder blijft, is er volgens de onderzoekers een redelijke kans dat de huidige weidevogelstand op peil blijft. Dit betekent dat het gebied pal ten zuiden van het Goutumer wijkje De Haven onbebouwd zou moeten blijven.

Stel dat de gemeente toch dichterbij de vogelpolder wil bouwen, bijvoorbeeld tot op 200 meter: dan daalt het aantal nesten waarschijnlijk met 30 procent. Bij een afstand van 100 meter of minder is de kans groot dat alle weidevogels vertrekken, staat in het rapport.

De onderzoekers adviseren om een brede bufferzone aan te houden, die uit – liefst kruidenrijk – weiland bestaat. Je mag er dus ook geen wandelpaden of speeltuinen in aanleggen. ,,Daar komt nog bij dat die 300 meter ook in de richtlijnen van de provincie staat’’, zegt Inberg.

Ze wijst erop dat de provincie op dit moment plannen maakt om weidevogels extra te helpen. Gedeputeerde Douwe Hoogland beloofde vorige week te streven naar groei van het aantal broedende grutto’s, na de dramatische teruggang van de afgelopen jaren.

,,Als de plannen van de gemeente nu doorgaan, worden de weidevogels bij Goutum opgegeven’’, constateert Inberg. Het rapport heeft er flink ingehakt bij de molenstichting en Dorpsbelang. ,,Als je in dat gebied bouwt, help je een weidevogelgebied zorgvuldig om zeep’’, zegt Osinga.

In het verleden zag de gemeente zich gedwongen om forse bedragen te storten in een provinciaal fonds voor weidevogels. Hiermee kocht ze de schade af die met de bouw van andere wijken in De Zuidlanden was toegebracht aan weidevogelgebied. Elders werden dan weilanden vogelvriendelijker gemaakt. Ook hier maakt Milieudefensie zich zorgen over. Sommige compensatie voor de wijk Wiarda heeft slechts tot tijdelijke contracten met boeren geleid. Inberg: ,,Een deel hiervan loopt komend jaar af.’’ Met andere woorden: de verhuisde vogels lopen straks het risico om ook hun nieuwe weilanden kwijt te raken.

Wanneer de gemeente zich bij De Hem aan de grens van 300 meter zou houden, is het nog altijd mogelijk om in ieder geval een deel van De Hem te bouwen, namelijk in de meest westelijke strook langs de Wergeasterdyk.

Dorpsbelang vindt dit niet verstandig: ,,Bouw De Hem nu gewoon even niet’’, zegt Osinga. ,,Over een paar jaar kun je altijd nog kijken of die huizen nog nodig zijn. Misschien staan we er dan al weer heel anders voor.’’ Goutum heeft de afgelopen jaren voldoende bijgedragen aan de uitbreidingsbehoefte van de stad, benadrukt hij.

De gemeente voelt echter ook druk van andere kanten: de vraag naar extra woningen is enorm en De Hem is hier al lang geleden voor aangewezen. Wethouder De Haan schreef deze winter in een ingezonden brief dat hij de bouw van de wijk wel mogelijk acht. Hij streeft ook naar een bufferzone, maar hoe breed die uiteindelijk wordt, moet nog blijken. Hij hoopt binnenkort met een concept-stedenbouwkundig plan te komen.

Omwonenden en geïnteresseerden mochten hier vanaf de eerste ideevorming over meepraten. Het levert een bouwplan op dat breed gedragen wordt, hoopt de gemeente. Uiteindelijk moet de gemeenteraad hierover oordelen. Daarna volgt een nieuw bestemmingsplan, dat als juridische basis dient.

Vooralsnog blijft het gemeenteraadsbesluit uit 2011 het belangrijkste uitgangspunt voor de bouw van De Hem. Zouden er geen huizen verrijzen op de aangekochte gronden, dan loopt de gemeente forse financiële risico’s.

,,Maar het zou niet de eerste keer zijn dat de overheid plannen intrekt wegens gewijzigde inzichten’’, zegt Osinga. Dorpsbelang richt zijn pijlen op de gemeenteraad. Vorig jaar werden de raadsleden al uitgenodigd in het gebied. ,,Ze waren manmachtig aanwezig.’’ Hoe de politieke partijen zich uiteindelijk opstellen, zal echter pas blijken als De Haan zijn plannen aan de raad heeft voorgelegd.

,,Inmiddels hebben meer dan 1900 mensen onze petitie getekend’’, zegt Osinga, die blijft oproepen tot uitstel van de wijk. Daar zitten ook mensen van ver buiten Goutum bij, erkent hij, maar hij proeft veel steun uit het dorp: ,,Er is tot nu toe niemand uit Goutum bij ons gekomen die het niet met de petitie eens was.’’

(bron & foto: lc.nl)